Polskie społeczeństwo jest jednym z najszybciej starzejących się na świecie. Obecnie w Polsce funkcjonuje ponad 7 milionów emerytów. Zgodnie z prognozami GUS w 2050 roku osoby powyżej 65. roku życia będą stanowiły ponad 30% całego społeczeństwa. Rodzi to poważne skutki, zarówno dla samej konstrukcji systemu emerytalnego, jak i dla wysokości przyznawanych świadczeń. Ilu emerytów w Polsce przybywa każdego roku? Jak reformy systemu emerytalnego wpływają na wysokość emerytur? Czy obecnie pracujących Polaków czekają w przyszłości głodowe emerytury? Dowiesz się z tego artykułu.
Jak szybko przybywa emerytów w Polsce
W okresie od stycznia do grudnia 2021 roku ZUS wypłacał emerytury dla 5 993,1 tys. osób. Liczba 6 milionów emerytów w ZUS została przekroczona w ostatnim kwartale roku 2021 (październik – 6 022,7 tys., listopad – 6 036,2 tys., grudzień – 6 041,1 tys. osób).
Należy przy tym pamiętać, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest jedyną instytucją, która wypłaca emerytury w Polsce. Gdy zsumujemy liczbę wszystkich emerytów, którzy pobierają świadczenia z KRUS, MON, MSWiA i Ministerstwa Sprawiedliwości, liczba ta wzrośnie do 7 mln 89 tys. osób (ostatnie dane zintegrowane pochodzą z raportu GUS „Emerytury i renty w 2020 r.”).
Analizując dane Głównego Urzędu Statystycznego, łatwo dojść do wniosku, że liczba emerytów w Polsce rośnie w błyskawicznym tempie. Pod koniec ubiegłego wieku nad Wisłą emeryturę pobierało 4 mln 630 tys. osób. W 2000 roku emeryci stanowili w Polsce 12% społeczeństwa, w roku 2019 było to już 18,2%.
Co wpływa na zmianę liczby emerytów w Polsce
Podstawowym powodem gwałtownego wzrostu liczby osób uprawnionych do pobierania świadczenia w ostatnich latach było odwrócenie reformy wieku emerytalnego. Przywrócenie wieku emerytalnego w wysokości 65 lat dla mężczyzn oraz 60 lat dla kobiet (wobec poprzedniego wieku 67 dla wszystkich) w samym 2018 roku zwiększyło liczbę emerytów o 400 tys. Do tego należy doliczyć osoby, które korzystają z dodatkowych świadczeń wprowadzonych w ubiegłych latach, takich jak emerytura matczyna.
Powodem powiększania się grona emerytów jest też ogólna sytuacja demograficzna (w wiek emerytalny wchodzą osoby urodzone w okresie tzw. boomu demograficznego). Przedłużająca się średnia długość życia (81 lat dla kobiet i 73 dla mężczyzn) oraz rozwiązania prawne, które nie zachęcają do dłuższej aktywności zawodowej.
Z kolei negatywny wpływ na liczbę emerytów w Polsce miały utrudnienia w dostępie do opieki zdrowotnej w okresie pandemii COVID-19. Jednak na chwilę obecna brak jeszcze dokładnych danych, umożliwiających analizę tego zjawiska.
Czy emerytury w Polsce są wysokie
Osoby otrzymujące emeryturę z ZUS mogą obecnie liczyć na około 56,4% średniego wynagrodzenia brutto w gospodarce . Z tendencją spadku wartości emerytury w stosunku do średniego wynagrodzenia mamy do czynienia już od lat (w roku 2016 było to 62,3%).
- Przeciętna emerytura z ZUS w 2022 roku wynosi 2545 zł brutto, czyli 2126, 95 zł netto (na rękę).
- Najniższa emerytura z ZUS w 2022 roku wynosi 1338,44 zł brutto, czyli 1217,98 zł netto (na rękę).
W przypadku emerytur wypłacanych przez inne podmioty, mamy najczęściej do czynienia ze zdecydowanie większymi kwotami (4 308,34 zł brutto w Ministerstwie Sprawiedliwości, 3 960,75 zł brutto w Ministerstwie Obrony Narodowej oraz 3 906,80 zł brutto w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji).
Wyjątkiem od tej reguły jest przeciętne miesięczne świadczenie w KRUS, wynoszące obecnie 1383,58 zł brutto (30,78% średniego wynagrodzenia w gospodarce).
Co ciekawe – minimalna emerytura wcale nie oznacza, że nie można dostać niższego świadczenia. Podstawą do określania wysokości emerytury jest bowiem osiągnięcie określonego w ustawie wieku oraz posiadanie odpowiedniego stażu pracy (część osób nie posiada wystarczającego stażu, by otrzymać emeryturę minimalną).
Czy zatem można uznać, że polskim emerytom grozi ubóstwo?
Na chwilę obecną jeszcze nie, chociaż wysokość przyznawanych świadczeń emerytalnych bez wątpienia będzie w następnych latach stanowiła poważny problem społeczny. Z roku na rok widzimy niekorzystną zmianę w odniesieniu wysokości emerytury do średniej krajowej.
Dane GUS jasno wskazują, że na dzień dzisiejszy emeryci w Polsce są najmniej zagrożeni ubóstwem skrajnym. Ponadto ta grupa społeczna, zaraz po przedsiębiorcach, dysponuje największym dochodem rozporządzalnym (co umożliwia im m.in. otrzymanie taniego kredytu dla emeryta i rencisty).
Największy wpływ na dobre wyniki w tej grupie ma niewielki odsetek osób z kredytem hipotecznym. Emeryci najczęściej dysponują nieruchomościami na własność i spłatę ostatniej raty kredytu mają już dawno za sobą.
Czy Polaków czekają głodowe emerytury
Na skutek galopującej inflacji i rozpoczynającej się dekoniunktury na rynku wielu Polaków zastanawia się, czy po przejściu na emeryturę będą w stanie utrzymać dotychczasowy poziom życia. Prognozy w tym względzie nie napawają optymizmem.
Eksperci rynku finansowego od lat ostrzegają, że system funkcjonowania ZUS jest podobny do piramidy finansowej i w przypadku regularnie zmniejszającej się liczby osób odprowadzających składki – grozi załamaniem. Sytuacja każdego roku się pogarsza – Fundusz Ubezpieczeń Społecznych oszacował, że w latach 2022-2026 będzie potrzebował od 42,9 do 72,7 mld zł dofinansowania z budżetu państwa (czyli z podatków). Oznacza to zdecydowany wzrost obciążeń podatkowych pracy, a co za tym idzie – mniejszy rozwój gospodarczy.
Nie trudno się domyślić, że wymagana reforma systemu ubezpieczeń jest celowo odkładana w czasie. Emeryci stanowią bowiem potężną (i coraz bardziej rozwijającą się) grupę wyborców, która może zadecydować o być lub nie być każdej partii politycznej. Nie zmienia to faktu, że prędzej czy później czekają nas zmiany na tym gruncie (będzie tego wymagało utrzymanie stabilności finansów publicznych). Pogłoski o zwiększeniu wieku emerytalnego można znaleźć m.in. w kamieniach milowych, powiązanych z KPO. Oznacza to, że pracujące dziś osoby nie mają tak naprawdę pewności, w jakim wieku będą mogły przejść na emeryturę i jakiej wysokości świadczenia otrzymają.
Nie spełniasz wymagań niezbędnych do wypłaty emerytury? Sprawdź, jak otrzymać rentę socjalną z MOPS.