Utrata bliskiej osoby to najczęściej bardzo trudne doświadczenie. Zarówno pod względem emocjonalnym, jak i finansowym. Szczególnie, gdy zmarły był głównym żywicielem rodziny, a jego bliscy pozostali bez środków do życia. Państwo stara się pomagać takim osobom, przyznając im świadczenie pieniężne w postaci renty rodzinnej. Kto jest uprawniony do renty rodzinnej? Ile wynosi renta rodzinna? Jak wnioskować o dodatkowe świadczenie z ZUS? Dowiesz się z tego artykułu.
Jak otrzymać rentę rodzinną po zmarłym bliskim
Śmierć bliskiej osoby potrafi wywrócić do góry nogami życie całej rodziny. Niejednokrotnie zdarza się, że krewni zmarłego wpadają w poważne tarapaty finansowe i mają problem z utrzymaniem dotychczasowego poziomu życia.
Renta rodzinna to jeden ze sposobów na pomoc osobom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej na skutek śmierci głównego żywiciela rodziny.
Jednak świadczenie nie przysługuje wszystkim. Podstawą prawną do wypłacania renty rodzinnej jest Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Zgodnie z postanowieniami ustawy, do renty rodzinnej uprawnione są osoby, których zmarły członek rodziny miał prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub był ubezpieczony i spełniał warunki niezbędne do przyznania tych świadczeń.
W praktyce oznacza to, że świadczenie przysługiwać będzie najczęściej wdowie/wdowcowi lub dzieciom zmarłego. Ale nie tylko. Przepisy przewidują szereg wyjątków i poszerzają grono osób, które mogą ubiegać się o dodatkowe pieniądze. Szczegóły znajdziesz poniżej.
Ile wynosi renta rodzinna
Na wstępie warto też określić wysokość renty rodzinnej.
Renta rodzinna 2022 wynosi:
- 95% świadczenia zmarłego – jeżeli do renty uprawnione są trzej krewni zmarłego,
- 90% świadczenia zmarłego – jeżeli do renty uprawnieni są dwaj krewni zmarłego,
- 85% świadczenia zmarłego – jeżeli do renty uprawniony jest tylko jeden krewny.
Za świadczenia zmarłego uznajemy:
- emeryturę,
- emeryturę pomostową,
- rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
- nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.
Jak widzisz – renta rodzinna nie posiada jednej, sztywno ustalonej kwoty. Podstawą do wyliczenia jej wysokości jest wysokość świadczeń, do których był uprawniony zmarły. Należy przy tym podkreślić, że przy ustalaniu kwoty badane są wszystkie świadczenia emerytalno-rentowe, do których był uprawniony zmarły. Wysokość renty rodzinnej ustalana jest na podstawie najwyższego świadczenia.
Najbliższym zmarłego przysługuje tylko jedna renta rodzinna.
Gdy do renty rodzinnej uprawnione są dwie osoby lub więcej – kwota renty jest dzielona po równo pomiędzy te osoby.
Jaka jest najniższa renta rodzinna
Świadczenie wypłacane w ramach renty rodzinnej może mieć najróżniejszą wysokość. W przypadku zmarłych, dysponujących solidną emeryturą może to być nawet kilka tysięcy złotych miesięcznie.
Ustawodawca jednak jasno określił, że renta rodzinna nie może być niższa, niż wskazana w ustawie kwota.
Najniższe świadczenie, które gwarantuje ZUS w ramach renty rodzinnej, wynosi obecnie 1338,44 zł brutto czyli 1217,98 zł netto (na rękę).
Kwota najniższego świadczenia w ramach renty rodzinnej jest bezpośrednio powiązana z kwotą najniższej emerytury.
Świadczenie każdego roku podlega waloryzacji. Oznacza to, że regularnie zwiększa się jego kwota. Szczegóły znajdziesz w artykule waloryzacja emerytury ile wynosi.
Kto może otrzymać rentę rodzinną
W przepisach ustawy znajdziemy szczegółowy spis osób, którym przysługuje prawo do ubiegania się o rentę rodzinną.
Uprawnionych do renty rodzinnej możemy podzielić na trzy podstawowe grupy:
- dzieci zmarłego,
- wdowa lub wdowiec,
- wdowa lub wdowiec po rozwodzie.
1. Renta rodzinna dla dzieci zmarłego
Podstawowa kategoria osób uprawnionych do renty rodzinnej to dzieci zmarłego. Ustawa przewiduje możliwość ubiegania się o świadczenie przez dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, a także dzieci przysposobione.
W przypadku ustalania prawa do renty rodzinnej dla dziecka istotne jest kryterium wieku. Co do zasady renta przysługuje dzieciom do ukończenia 16 roku życia lub 25 roku życia – gdy kontynuują naukę w szkole wyższej. Wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, w której dziecko zmarłego jest całkowicie niezdolne do pracy, wtedy rentę przyznaje się bez względu na wiek.
Do renty rodzinnej uprawnione są też wnuki oraz inne dzieci (np. adoptowane), pozostające na utrzymaniu zmarłego przez przynajmniej rok przed śmiercią.
2. Renta rodzinna dla wdowy lub wdowca
Renta rodzinna przysługuje też wdowie lub wdowcowi. Warunki uzyskania renty różnią się w zależności, czy osoba pozostawała we wspólności małżeńskiej w dniu śmierci zmarłego. Jeżeli mamy do czynienia z taką sytuacją, renta przysługuje małżonkowi zmarłego gdy w chwili śmierci miał ukończone 50 lat lub był niezdolny do pracy.
Wiek nie ma znaczenia, gdy wdowa lub wdowiec wychowuje co najmniej jedno z dzieci lub wnuka po zmarłym małżonku (do ukończenia przez nie 16 roku życia lub 18 roku życia w przypadku kontynuowania nauki). To samo dotyczy wdów oraz wdowców sprawujących pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji.
Na rentę rodzinną mogą też liczyć osoby, które w okresie 5 lat od śmierci współmałżonka same utraciły zdolność do pracy.
Jeżeli wdowa lub wdowiec nie spełnia tych warunków, a nie ma żadnego źródła utrzymania, wciąż może ubiegać się o rentę rodzinną na okres jednego roku od śmierci małżonka lub przez okres szkolenia umożliwiającego uzyskanie kwalifikacji zawodowych (wówczas renta przysługuje przez dwa lata).
3. Renta rodzinna dla wdowy lub wdowca po rozwodzie
Dodatkowe świadczenie pieniężne z ZUS przysługuje tez wdowie lub wdowcowi po rozwodzie. Warunkiem uzyskania renty jest tu jednak posiadanie w dniu śmierci małżonka prawa do alimentów, które zostało ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Mnóstwo przydatnych informacji w tym obszarze znajdziesz w poradniku wysokość alimentów.
Warunki otrzymania renty rodzinnej
Jak widzisz – nie wszyscy mogą z skorzystać z renty rodzinnej po śmierci bliskiej osoby. Do otrzymania świadczenia niezbędne jest spełnienie szeregu warunków.
Renta rodzinna przysługuje członkowi rodziny zmarłego, który w chwili śmierci:
- posiadał prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniał warunki jej uzyskania,
- posiadała prawo do emerytury albo spełniał warunki jej uzyskania,
- posiadał praw do emerytury pomostowej,
- posiadał prawo do świadczenia przedemerytalnego,
- posiadał prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
Szczegóły znajdziesz w art. 67-72 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Dokumenty niezbędne do otrzymania renty rodzinnej
Podstawowym dokumentem podczas ubiegania się o rentę rodzinną z ZUS jest wniosek ERR-W. Druk możesz otrzymać za darmo w każdym oddziale ZUS, możesz też pobrać go z internetu. Pamiętaj, aby do wniosku dołączyć posiadane zaświadczenia oraz inne dokumenty, które potwierdzają okoliczności, na które powołujesz się we wniosku.
Do wniosku o rentę rodzinną należy dołączyć m.in:
- akt urodzenia/zgonu osoby zmarłej,
- akt urodzenia osoby ubiegającej się o rentę,
- skrócony odpis aktu małżeństwa,
- zaświadczenie o stanie zdrowia (w tym ew. orzeczenie lekarza ZUS o częściowej lub pełnej niezdolności do pracy),
- zaświadczenie o uczęszczaniu do szkoły,
- oświadczenie o swoim stanie majątkowym (stwierdzające np. brak pracy zarobkowej).
Pamiętaj, że każdy wniosek o rentę z ZUS jest traktowany indywidualnie. W końcu sytuacja osobista wnioskodawców może się od siebie znacznie różnić. Organ prowadzący postępowanie, jeżeli będzie to koniecznie, wezwie Cię do uzupełnienia braków w dokumentacji. Termin rozpatrzenia wniosku o rentę rodzinną wynosi obecnie 30 dni.
Jak wygląda wypłata renty rodzinnej
Renta rodzinna przysługuje uprawnionemu już od dnia śmierci osoby bliskiej.
Istnieją dwa podstawowe sposoby wypłaty świadczenia – przelew na wskazane konto bankowe oraz przekaz pocztowy.
Osoby przebywające za granicą mają prawo upoważnić inną osobę przebywającą na terenie RP do odbioru renty w ich imieniu lub wskazać polski rachunek bankowy do przelewów.
Czy renta rodzinna może być zawieszona albo zmniejszona
Renta rodzinna może zostać zawieszona lub zmniejszona gdy uprawniony otrzymuje dochody z zatrudnienia lub innej działalności. Warunkiem jest tu jednak osiągnięcie przychodu przekraczającego 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (z tego artykułu dowiesz się dokładnie, ile wynosi średnia krajowa).
Gdy uprawniony przekroczy tę kwotę, renta rodzinna zostaje zawieszona. Gdy jego dochód oscyluje w granicy od 70% do 130% przeciętnego wynagrodzenia – mamy do czynienia ze zmniejszeniem renty o przekroczoną kwotę w systemie złotówka za złotówkę.
Czy można zrezygnować z renty rodzinnej
Jak już wiesz – po śmierci zmarłego rodzina może liczyć tylko na jedną rentę rodzinną. Powoduje to mnóstwo problemów, gdyż w każdej rodzinie panują nieco inne relacje osobiste i majątkowe.
Dlatego ustawodawca przewidział możliwość wyłączenia z kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej na własną prośbę. Wówczas wysokość renty rodzinnej zostanie ponownie przeliczona i wypłacona w wyższej kwocie pozostałym uprawnionym. Co istotne – prośbę tę można wycofać w każdej chwili poprzez złożenie nowego wniosku o rentę.
Czy można pobierać rentę rodzinną i pracować
Tak. Podejmowanie pracy zarobkowej nie wyklucza wnioskodawcy z uzyskania renty. Należy tylko pamiętać o kryterium dochodowym, którego przekroczenie spowoduje zmniejszenie lub całkowite zawieszenie wypłacania renty.
Warto tu podkreślić, że sytuacja zawodowa każdej osoby może dynamicznie się zmienić. Wobec tego mamy tu do czynienia z zawieszeniem świadczenia, a nie jego utratą. Oznacza to, że gdy np. stracisz pracę lub zostaniesz przeniesiony na gorzej płatne stanowisko – możesz ubiegać się o przywrócenie wypłaty renty rodzinnej.
Gdzie złożyć wniosek o rentę rodzinną
Wniosek o rentę rodzinną możesz złożyć w jakiejkolwiek placówce ZUS – osobiście lub za pośrednictwem poczty. Jeżeli sam jesteś pełnoletni i uprawniony do pobierania renty – możesz złożyć wniosek we własnym imieniu. W przypadku osób małoletnich wniosek powinien złożyć ich opiekun prawny lub inna uprawniona osoba.
Zostałeś wykluczony ze spadku po zmarłej osobie? Sprawdź, czy przysługuje Ci zachowek.